Қазақ халқы үшін малдың әрбір мүшесі – өз алдына мән-мағынасы бар киелі белгі. Соның бірі – кәрі жілік, яғни малдың артқы сирағының жілігі. Бұл сүйек жай ғана тағамдық дүние емес, халқымыздың наным-сенімі мен тәлімдік дәстүрінің бөлінбес бөлігі саналады.

Кәрі жілік қазақ түсінігінде «ұстамдылық пен үлкенді сыйлаудың нышаны» ретінде қадірленеді. Үлкендер дастарқан басында кәрі жілікті кішілерге ұсынбайтын болған. Себебі оны «кәрінің жілігі» деп, құрметті, жасы үлкен адамға беруді парыз санаған. Кәрі жілікті жеген адамға «жасы ұзарсын, жолы ашылсын» деп бата айтқан.

Тағы бір көне ырым бойынша, жас келін кәрі жілікті сындырса – «кәріге тіл тигізді» деп есептелген. Сондықтан оны сындыру, отқа жағу, итке тастау – үлкен күнәға тең саналатын. Кәрі жілік отқа жағылса, «ақсақалдың рухы ренжиді» деген сенім бар. Бұл – қазақтың ата дәстүрінде үлкенге құрметтің, ұрпақ сабақтастығының көрінісі.

Кей өңірлерде кәрі жілікті үйдің шаңырағына іліп қоятын дәстүр бар. Бұл «үйге ырыс пен ұзақ ғұмыр келсін» деген тілекті білдіреді. Ал аңшылар мен жылқышылар сапарға шығарда кәрі жіліктің бір тілімін бірге алып жүрген. Себебі ол «жол серігі, бәле-жаладан қорғайды» деп сенген.

Кәрі жіліктің төңірегіндегі ырымдар – бір қарағанда қарапайым, бірақ түп негізінде адамгершілік пен салттық сыпайылықты ұқтыратын терең философия бар. Ол – үлкенге құрмет, кішіге ізет көрсетуге баулитын, қазақы болмысты сақтаудың бір тәсілі.

Қазіргі заманда бұл дәстүр сиреп бара жатқанымен, оның мәнін ұмытпау – ұлт жадын сақтау. Себебі кәрі жілік – сүйек емес, сабақ. Ол – «тектілік пен тағылымның» нышаны.

Бердалы Ораз / Сурет: artandcrafts.cultural.kz