Қазақтың ғасырлар бойы қалыптасқан тектілігі мен ар-намысының өзегі – адамгершілік. Сол адамгершіліктің ең биік шыңы – жесір мен жетімнің көз жасын төкпеу, олардың тағдырына қиянат жасамау. Бұл – жай ғана нақыл сөз немесе ескі өсиет емес. Бұл – ұлттың моральдық коды, ұрпақтан-ұрпаққа аманат болып қалған қасиетті қағида.
Қазақ қоғамында жесірдің тағдыры әрқашан елдің жауапкершілігі болды. Жесір әйелдің қамын ойлау – оны әлсіз деп емес, аманат деп қарау. Өйткені жесірдің ар-намысы – бүкіл рудың абыройы.
Бүгінде заман өзгерді, бірақ жесірдің мұңы әлі де жүрекке ауыр. Ері жоқ әйел жалғыздықпен, әлеуметтік қиындықтармен, қоғамның көзқарасымен күресіп жүрсе – ол бүкіл қоғамның кемшілігін көрсетеді.
Жесірдің құқығын таптау, оны алдап, мүлкін тартып алу немесе адам ретінде төмен санау – тек заңға ғана қарсы емес, адамдыққа да қарсы әрекет.
Қазақ жетім қалған баланы жатсынбаған, «жетім көрсең, жебей жүр» деп ерекше ықыласпен қамқорлық жасаған.
Жетімнің жүрегі өте нәзік. Оның әрбір көз жасы – әділетсіздіктің салмағы. Бір бала жыласа, бір жүрек сынса – ол тек отбасының емес, бүкіл қоғамның жоғалтуы.
Жетімнің ақысын жеу, оның тағдырына салғырт қарау, оған жақсы өмірге мүмкіндік бермеу – бұл тек құқық бұзу емес, бұл – адамдық қасиеттен айырылу.
Жесір мен жетімге қиянат жасау – тек жеке адамға емес, мемлекетке жасалған қиянат.
Өйткені қоғам әділетсіздікке бой үйрете бастаса, оның іргесі сөгіледі. Жауыздықты көрген бала – жауыздықпен өседі. Мейірімсіздікке душар болған адам – мейірімсіздікке үйренеді.
Әділдік пен жанашырлық – халықты біріктіретін күш. Бір-бірінің жоғын түгендеген ел ешқашан әлсіреп қалмайды.
Бүгінгі заманда әркім өз қамымен әлек. Бірақ қоғамның дамуы – әлсіздерді қорғау қабілетіне байланысты.
– Жесір әйелдің өміріне құрметпен қарау;
– Жетімнің болашағына жол ашу;
– Әділетсіздік көрсе үнсіз қалмау;
– Көмек қолын созу – әр азаматтың борышы.
Біреудің қайғысын пайдалану, әлсіздің ақысын жеу, тағдырға тағзым еткен адамды жылату – бұл тек заң алдында емес, Жаратушы алдында да үлкен жауапкершілік.
Жесірдің жүрегін жылатып, жетімнің көз жасын төккен ел – өркендемейді.
Ал бір-біріне мейірім мен әділдік танытқан жұрттың болашағы әрқашан жарқын болады.
Есті адам болу – ешкімнің көз жасына қалмаудан басталады…
Автор: Бердалы Ораз / Cурет: pixabay.com
